बकरी पालन – कमी गुंतवणुकीत जास्त नफा देणारा व्यवसाय
भारतामध्ये शेतीसोबत पूरक व्यवसाय करण्याकडे अनेक शेतकरी वळत आहेत. त्यात बकरी पालन हा एक फायदेशीर आणि कमी गुंतवणुकीत जास्त नफा देणारा व्यवसाय आहे. दूध, मांस आणि खतासाठी बकरी पालनाला मोठी मागणी आहे. तसेच, सरकारी योजनांमुळे यासाठी आर्थिक सहाय्यही मिळते.
बकरी पालनाचा व्यवसाय का फायदेशीर आहे?
➜ कमी जागेत सुरू करता येणारा व्यवसाय – बकरीपालनासाठी मोठ्या जागेची गरज नसते, त्यामुळे लहान शेतकरीसुद्धा हा व्यवसाय करू शकतात.
➜ जलद प्रजनन क्षमता – बकरी दरवर्षी 2 वेळा प्रसूती करू शकते आणि प्रत्येक वेळी 2-3 करडे देते, त्यामुळे गोकुळ लवकर वाढते.
➜ दूध, मांस आणि खताचा लाभ – बकरीच्या दुधाला बाजारात मोठी मागणी असून त्याचे आरोग्यदायी फायदेही आहेत. तसेच, शेणखत शेतीसाठी उपयुक्त ठरते.
➜ हवामानास अनुकूल प्राणी – बकरी कोणत्याही हवामानात तग धरू शकते, त्यामुळे देखभालीचा खर्च कमी येतो.
➜ नफा अधिक, खर्च कमी – चांगल्या व्यवस्थापनाने एका बकऱ्यापासून 6-12 महिन्यांत चांगला नफा मिळवता येतो.
बकरीपालन सुरू करण्यासाठी महत्त्वाच्या गोष्टी
1. योग्य जातींची निवड
बकरीपालनासाठी योग्य जाती निवडणे महत्त्वाचे आहे. भारतात खालील जाती लोकप्रिय आहेत –
➜ उस्मानाबादी – महाराष्ट्रातील सर्वात प्रसिद्ध जात, जलद वाढणारी आणि आजारप्रतिकारशक्ती चांगली.
➜ जामुनापारी – मोठ्या आकाराच्या बकऱ्यांसाठी ओळखली जाणारी उत्तम जात.
➜ बीटल – उत्तम दूध उत्पादनासाठी प्रसिद्ध जात.
➜ सिरोही – उत्तम मांस उत्पादनासाठी ओळखली जाते.
2. निवासस्थान आणि व्यवस्थापन
➜ बकऱ्यांसाठी स्वच्छ, हवेशीर आणि सुरक्षित गोठा बांधावा.
➜ गोठ्यात पुरेशी जागा असावी (प्रति बकऱ्याला किमान 10-15 चौरस फूट जागा लागते).
➜ योग्य ड्रेनेज व्यवस्था असावी जेणेकरून ओलावा आणि दुर्गंधी राहणार नाही.
➜ गरम आणि थंड हवामानात गोठ्याचे तापमान नियंत्रित ठेवणे आवश्यक आहे.
3. खाद्य आणि पोषण व्यवस्थापन
➜ बकऱ्यांसाठी हिरवा चारा, वाळलेला चारा आणि धान्य मिश्रित खाद्य द्यावे.
➜ चाऱ्यामध्ये ज्वारी, बाजरी, गवत, डाळिंबीचा पाला, कडधान्यांचा चारा यांचा समावेश करावा.
➜ दररोज स्वच्छ आणि पुरेसे पाणी उपलब्ध करून द्यावे.
➜ खनिज मिश्रण आणि पूरक आहार दिल्यास आरोग्य सुधारते आणि उत्पादन वाढते.
हेही वाचा… बकरी पालन कर्ज व अनुदान योजना
4. आरोग्य व्यवस्थापन आणि लसीकरण
➜ बकरीपालन फायदेशीर होण्यासाठी त्यांची नियमित आरोग्य तपासणी करणे आवश्यक आहे.
➜ ताप, लाळ येणे, खुरपका-मुंढी यांसारख्या आजारांपासून बचाव करण्यासाठी नियमित लसीकरण करावे.
➜ बकऱ्यांच्या गोठ्यात स्वच्छता ठेवणे गरजेचे आहे, त्यामुळे संसर्गजन्य रोग होण्याचा धोका कमी होतो.
बकरी पालनासाठी सरकारच्या योजना आणि अनुदान
➜ प्रधानमंत्री रोजगार निर्मिती कार्यक्रम (PMEGP) अंतर्गत कमी व्याजदरात कर्ज उपलब्ध.
➜ राष्ट्रीय पशुधन अभियान (NABARD) अंतर्गत बकरीपालनासाठी आर्थिक सहाय्य आणि अनुदान दिले जाते.
➜ काही राज्य सरकारे विशेष बकरीपालन योजना राबवतात, जसे की महिला बकरीपालन योजना, अनुसूचित जाती-जमातीसाठी अनुदान योजना.
बकरीपालनातून उत्पन्न किती मिळू शकते?
➜ एका बकऱ्याची किंमत – 5,000 ते 15,000 रुपये (जातीवर अवलंबून).
➜ बकरीचे दूध – 1 लिटरला 60-100 रुपये दर मिळतो.
➜ प्रत्येक बकरी दरवर्षी 2-3 करडे देते, ज्यामुळे झपाट्याने उत्पन्न वाढू शकते.
➜ 10-15 बकऱ्यांचे पालन केल्यास एका वर्षात 2-3 लाख रुपयांपर्यंत नफा मिळू शकतो.
कृषी सल्ला.
बकरीपालन हा कमी गुंतवणुकीत भरघोस उत्पन्न मिळवून देणारा व्यवसाय आहे. योग्य व्यवस्थापन, पोषण आणि आरोग्याची काळजी घेतली तर हा व्यवसाय यशस्वी ठरतो. सरकारी योजनांचा लाभ घेऊन शेतकरी आणि नवउद्योजक बकरीपालन व्यवसायात भरपूर यश मिळवू शकतात.
जर तुम्ही कमी खर्चात जास्त नफा मिळवू इच्छित असाल, तर बकरीपालन हा एक उत्तम पर्याय ठरू शकतो!
वरील लेख कसा वाटला हे आम्हाला कमेंट करून नक्की सांगा.