ऊस (Sugarcane) शेती ही भारतातील प्रमुख नगदी पिकांपैकी एक आहे. योग्य पद्धतीने शेती केल्यास ऊस उत्पादन मोठ्या प्रमाणात वाढू शकते आणि शेतकऱ्यांना अधिक नफा मिळू शकतो. आधुनिक तंत्रज्ञान आणि वैज्ञानिक शेती पद्धती वापरून ऊसाचे उत्पादन आणि गुणवत्ता सुधारता येते.
- ऊस लागवडीसाठी योग्य हवामान आणि माती
हवामान: ऊसासाठी उष्ण आणि आर्द्र हवामान अनुकूल असते. 21°C ते 35°C तापमान आणि पुरेसा सूर्यप्रकाश असणे महत्त्वाचे आहे.
माती: चांगली निचरा होणारी गाळाची किंवा काळी माती ऊस शेतीसाठी सर्वोत्तम आहे. pH मूल्य 6.5 ते 7.5 असावे.
- लागवडीसाठी योग्य वाणांची निवड
ऊस उत्पादन वाढवण्यासाठी उच्च उत्पादकता असलेले आणि रोगप्रतिकारक वाण निवडणे आवश्यक आहे. काही चांगले वाण:
Co-86032: महाराष्ट्रात सर्वाधिक घेतला जाणारा वाण, उच्च उत्पादनक्षम.
Co-0238: उत्तर भारतात प्रसिद्ध, साखर उतारा जास्त असतो.
Co-0118: कमी कालावधीत अधिक उत्पादन देणारा वाण.
- ऊस लागवडीसाठी पद्धती
A. सरळ लागवड (Flat Bed Method)
पारंपरिक पद्धती, सामान्यतः मध्यम निचऱ्याच्या जमिनीत वापरली जाते.
दोन सरींमध्ये 90-120 सेमी अंतर ठेवतात.
या पद्धतीत पाण्याचा जास्त वापर होतो आणि तण नियंत्रण करणे अवघड असते.
B. सरी-वरंबा पद्धत (Furrow Method)
दोन सऱ्यांमध्ये 120-150 सेमी अंतर ठेवले जाते.
पाणी व्यवस्थापन चांगले होते आणि ऊसाचे मुळे अधिक विकसित होतात.
C. ट्रेंच पद्धत (Trench Method)
या पद्धतीत जमिनीत 20-25 सेमी खोल चर (trench) तयार करून त्यामध्ये ऊसाची लागवड केली जाते.
यामुळे मुळांना अधिक जागा मिळते आणि उत्पादन वाढते.
- ठिबक सिंचन – उत्पादन वाढवण्यासाठी अत्यंत महत्त्वाचे
पारंपरिक पद्धतीत 2000-2500 मिमी पाणी लागते, पण ठिबक सिंचनाने 40-50% पाणी वाचवता येते आणि उत्पादनही वाढते.
ठिबक सिंचनाचे फायदे:
40-50% पाणी बचत होते.
खते पाण्यासोबत देता येतात, त्यामुळे खतांचा योग्य वापर होतो.
तण नियंत्रण सोपे होते.
10-20% जास्त उत्पादन मिळते.
- खत व्यवस्थापन
ऊसाच्या वाढीसाठी योग्य प्रमाणात नत्र (Nitrogen), स्फुरद (Phosphorus), आणि पालाश (Potassium) आवश्यक असते.
नत्र: 250-300 किलो प्रती हेक्टर (2-3 टप्प्यांत द्यावे).
स्फुरद: 60-80 किलो प्रती हेक्टर.
पालाश: 120-140 किलो प्रती हेक्टर.
सेंद्रिय खतांचा (गांडूळ खत, शेणखत) वापर केल्यास मातीचा पोत सुधारतो आणि उत्पादन वाढते.
- रोग व किड नियंत्रण
साखर ऊस पिकावर टॉप बोरर, पायरीला, पांढरी माशी आणि लाल कुज रोगाचा (Red Rot) प्रादुर्भाव होतो.
नियंत्रणासाठी उपाय:
सेंद्रिय पद्धती: निंबोळी अर्क, दशपर्णी अर्क फवारणी करावी.
रासायनिक उपाय: क्लोरपायरीफॉस 20% (2 मि.ली./लिटर) फवारणी करावी.
प्रतिरोधक वाणांचा वापर करावा.
- साखर ऊस तोडणी आणि उत्पन्न
ऊस 12 ते 18 महिन्यांत कापणीस तयार होतो.
योग्य वेळी तोडणी केल्यास साखर उतारा वाढतो आणि शुद्ध वजन मिळते.
ऊस कापणीनंतर लगेच साखर कारखान्यात पाठवावा.
ऊस शेती फायदेशीर आहे, पण अधिक उत्पादनासाठी सुधारित वाण, ठिबक सिंचन, योग्य खत व्यवस्थापन आणि कीड नियंत्रण यावर भर द्यावा. स्मार्ट शेती पद्धती वापरल्यास शेतकऱ्यांना जास्त नफा मिळू शकतो.
वरील माहिती उपयुक्त वाटल्यास इतर शेतकरी मित्रांना शेअर करा, तुम्ही कोणते आधुनिक तंत्रज्ञान वापरून शेती करता हे खालील कमेंट बॉक्स मध्ये कमेंट करून नक्की सांगा.